Икром АШӮРОВ,
омӯзгор, вилояти Суғд
Таваҷҷуҳи вижа ба илмомӯзӣ, махсусан, ба илмҳои табиатшиносӣ, дақиқ ва риёзӣ гоми устувору боэътимодест, ҷиҳати пешрафти бардавому қавии иқтисодиёти кишварамон ва таъмини рақобатпазирии он дар миқёси байналмилалӣ, зеро дар марҳилаи нави рушди Ҷумҳурии Тоҷикистон саҳми илму маърифат ва андешаву тафаккури илмӣ дар ҳалли хеле аз масоил, аз ҷумла, иқтисодиву иҷтимоӣ ва бунёдӣ муҳим аст. Бинобар ин, давлат ва Ҳукумати ҷумҳурӣ ба масъалаи илму донишомӯзии наврасону ҷавонон диққати хосса зоҳир мекунад.
Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ-Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон зимни ироаи яке аз Паёмҳояшон чунин таъкид намуда буданд:
“Роҳбарону кормандони соҳаи маорифро зарур аст, ки дар баробари чунин дастгириҳои давлат ва афроди ватандӯст сатҳу сифати таълимро дар ҳар як муассисаи таълимӣ, сарфи назар аз шакли моликияти онҳо ва дар ҳамаи зинаҳои таҳсилот баланд бардоранд. Инчунин, назорати азхудкунии донишҳои замонавиро пурзӯр гардонида, наврасону ҷавононро ба мутолиаи китобҳои бадеиву илмӣ ташвиқ намоянд, қобилияти эҷодии онҳоро тақвият бахшанд ва ба таълими фанҳои табиатшиносӣ, дақиқ ва риёзӣ таваҷҷуҳи бештар зоҳир намоянд”.
Бояд зикр намуд, ки фанҳои дақиқ муҳимтарин василаи рушди зеҳни инсон ба шумор рафта, дар шароити кунунии ҷаҳон, ки пешрафти босуръати илму техника ҷараён дорад, нақши фанҳои дақиқ, табиӣ ва риёзӣ дар таълиму тарбияи насли огоҳу закӣ беш аз пеш меафзояд.
Бо мақсади тақвияти ин раванд ва фароҳам овардани заминаи устувор барои рушди илмҳои дақиқ ва риёзӣ дар Тоҷикистони соҳибистиқлол, бо дастуру роҳнамоиҳои маорифпарваронаи Пешвои миллат солҳои 2020-2040 ҳамчун Бистсолаи омӯзиш ва рушди фанҳои табиатшиносӣ, дақиқ ва риёзӣ эълон шудааст.
Яке аз муҳимтарин фанҳои риёзӣ, ки ҳам дар таълим ва ҳам дар татбиқи амалӣ ҷойгоҳи хосса дорад, ин фанни геометрия мебошад. Геометрия аз ибтидои ташаккули тамаддун ҳамроҳи инсон буда, аз замони қадим дар сарзаминҳои Мисри қадим, Юнони қадим ва Ҳиндустони қадим барои андозагирии заминҳо, сохтмони биноҳо ва ҳисобу китоби муҳандисӣ истифода мешуд. Имрӯзҳо геометрия ҳамчун фанни асосии таҳсил дар низоми таълими муосири мо ҷойгоҳи вежа дошта, дар муассисаҳои таҳсилоти миёна, касбӣ ва олии кишвар ин фан омӯзонда мешавад, ки ба ташаккули тафаккури мантиқӣ ва таҳлилии хонандагон мусоидат мекунад.
Фаҳмиши сохти шаклҳо, таҳлили ҷисмҳо дар муҳити сеандоза, қонуниятҳои табдили координатаҳо, истифодаи теоремаҳо ва амалисозии исботи мантиқӣ донишомӯзонро водор месозад, ки зеҳнро фаъол нигоҳ дошта, ҳар як қадами фикриро бо далел асоснок кунанд. Аз ҳамин ҷост, ки омӯзиши геометрия танҳо омӯхтани маълумоти назариявӣ набуда, балки як воситаи пуриқтидори тарбияи фикрронӣ ва мантиқӣ мебошад.
Имрӯзҳо татбиқи донишҳои геометрӣ дар соҳаҳои гуногуни ҳаёти инсон барҷаста ва меҳварӣ ба мушоҳида мерасад. Аз соҳаи сохтмону меъморӣ гирифта, то соҳаи компютер ва технологияҳои иттилоотӣ, харитасозӣ ва геодезия, тибби муосир ва кибернетика геометрия ҳамчун асоси ҳисобу моделсозӣ нақши муассир мебозад. Дар муҳандисии компютерӣ, системаҳои графикӣ ва лоиҳакашии автоматикӣ (CAD), моделсозии 3D ва дизайн бе дониши амиқи геометрия иҷронашаванда аст. Ҳатто, дар рушди зеҳни сунъӣ ва роботсозӣ низ шаклу сохтор, масири ҳаракат ва масофа бо истифода аз мафҳумҳои геометрӣ ҳисобу таҳлил мешаванд.
Аз ин рӯ, омӯзгорони фанни геометрия дар раванди таълим нақши калидӣ доранд. Онҳо вазифадоранд, ки дарси худро на танҳо бо мазмуни назариявӣ, балки бо машғулиятҳои амалӣ, моделсозӣ, истифодаи воситаҳои аёнӣ, нармафзорҳои муосир ва усулҳои интерактивӣ ғанӣ гардонанд. Вақте ки донишомӯзон дар шароити мактаб, омӯзишгоҳҳои касбӣ техникӣ ва ё донишгоҳу донишкадаҳо на танҳо формулаҳо, балки фалсафаи ҳар қонуни геометриро дарк мекунанд, раванди таълим самаранок ва шавқовар мешавад. Инчунин, истифодаи лоиҳаҳо, озмунҳо, таҳлили масъалаҳои ҳаётӣ ва фаннигардонии онҳо бо маводди муосир шавқи омӯзишро дучанд менамояд.
Геометрия дар баробари рушди тафаккур, инчунин, ҳисси зебоипарастӣ ва тартибро низ дар зеҳни одам инкишоф медиҳад. Тарҳрезии симметрӣ, таносуби ҷузъҳо, танзими ҷисмҳо дар фазо ҳамаи ин падидаҳо шахсро ба сӯйи тартибу низом, зебоӣ ва фаҳмиши зеҳнӣ раҳнамун месозанд. Бо ин маънӣ, омӯзиши амиқи геометрия дар ташаккули инсони комил ва муосир нақши муассир мебозад.
Бинобар ин, бистсолаи омӯзиш ва рушди фанҳои табиатшиносӣ, дақиқ ва риёзӣ як им- кони нодиру воқеан, муассир барои арзёбӣ ва таҳлили дастовардҳо дар соҳаи таълим буда, ҳамзамон, такони нав барои ислоҳи камбудиҳо ва татбиқи навовариҳо мебошад. Дар ин раванд, саҳми омӯзгорон, олимон, донишҷӯён ва тамоми ходимони соҳаи маориф беандоза арзишманд аст. Вақте ки ҳамаи унсурҳои низоми таълим — барнома, китоби дарсӣ, омӯзгор ва муҳит дар ҳамоҳангӣ қарор доранд, ба даст овардани сатҳи баландтарини саводи илмӣ ва касбӣ амри воқеӣ мегардад.
Хулоса, омӯзиши амиқи фанни геометрия на танҳо яке аз василаҳои муҳимми рушди тафаккури мантиқӣ ва илмӣ мебошад, балки заминаи мустаҳками касбҳои муҳандисӣ, технологӣ ва моделсозии муосирро фароҳам месозад. Ин фан бояд бо истифода аз имконоти нави дидактикӣ ва технологияи рақамӣ тадрис шавад, то дар замони рушди босуръати илм ва техника, насли ҷавон тавонад бо дониш ва ҷаҳонбинии илмӣ ҷавобгӯи ниёзҳои муосири ҷомеа гардад.
