Дилафрӯз ҚУРБОНЗОДА, “Маърифати омӯзгор”
Ҳамасола дар Тоҷикистон бо фаро расидани фасли гармо ва анҷоми соли таҳсил кӯдакону наврасон ба таътили тобистона мебароянд. Пурсамар гузаронидани таътили тобистона бисёр муҳим буда, он дар рушду инкишофи зеҳнию ҷисмонии кӯдакону наврасон нақши арзанда дорад. Ба ҳамин хотир, волидон мекӯшанд, бо анҷоми соли хониш фарзандонашонро ба истироҳатгоҳҳои гуногун ҷалб кунанд, то ки неруву қувваи тоза гирифта, бо табъи болидаву шавқу ҳаваси бештар ба мактаб қадам гузошта, ба таълиму тарбия фаро гирифта шаванд.
Олими маъруфи олами таълиму тарбия — яке аз чеҳраҳои шинохтаи педагогика Фридрих Фрёбел гуфтааст: «Бозӣ дар муҳити озод на танҳо воситаи фароғат, балки роҳи асосии омӯ-зиш ва рушди зеҳнии кӯдак аст». Бинобар ин, ҷиҳати ташкили самараноки раванди солимгардонии кӯдакон ва наврасон дар истироҳатгоҳҳо масъулин дар фасли тобистон чорабиниҳои гуногуни фарҳангию варзишӣ ва адабӣ баргузор намуда, барои хотирмон гузаштани истироҳати кӯдакон дар истироҳатгоҳ ва аз лиҳози ҷисмонию равонӣ ба соли нави таҳсил омода кардани онҳо тадбирҳои гуногун меандешанд.
Имрӯзҳо дар аксари истироҳатгоҳҳои ҷумҳурӣ басти сеюми истироҳати бачаҳо оғоз ёфтаву теъдоди зиёди хонандагони муассисаҳои таълимиро ба истироҳат фаро гирифтаанд. Бо мақсади иттилоъ ёфтан аз ҷараёни истироҳати бачаҳо, вазъи истироҳатгоҳҳо ва фаъолияти кӯдакону наврасон дар давраи истироҳат дар муассисаҳои мазкур бо чанде аз масъулон ҳамсуҳбат гардидем, ки фишурдаи онро барои шумо – хонандагони маҷаллаи “Маърифати омӯзгор” пешкаш мекунем.
Истироҳатгоҳҳои Иттифоқи касабаи кормандони
маориф ва илми Ҷумҳурии Тоҷикистон
Бояд таъкид кард, ки раиси Иттифоқи касабаи кормандони маориф ва илми Ҷумҳурии Тоҷикистон Зулҳия Нозакзода, дар радифи дигар раисони ҳамузви Федератсияи иттифоқҳои касабаи мустақили Тоҷикистон, узви Ситоди ҷумҳуриявии “Тобистон-2025” мебошад. Бинобар ин, аз муаллима доир ба раванди ҷалби кӯдакону наврасон ба истироҳатгоҳҳо пурсон шудем.
Номбурда изҳор дошт, ки иқдомҳои пайвастаи Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ-Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба таъмини ҳаёти осоиштаи кӯдакон ва риояи ҳуқуқу озодиҳои онҳо, дар руҳияи меҳру муҳаббат ба Ватан ва ҳамчун насли солиму созанда тарбия намудани кӯдакон равона гардидааст.
Дар натиҷаи ин саъю талошҳо ҳаёти кӯдакони кишвар сол аз сол беҳтару рангинтар гардида, ҳамасола аз ҷониби Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи ташкили истироҳати кӯдакон ва наврасон қарори дахлдор ба тавсиб мерасад.
Пеш аз ҳама, бояд, бигӯям, ки бо мақсади иҷрои талаботи қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 28 феврали соли 2025, №97 «Дар бораи ташкили истироҳати тобистонаи кӯдакон ва наврасон дар соли 2025» дар назди Федератсияи иттифоқҳои касабаи мустақили Тоҷикистон аз 25 апрели соли 2025 Ситоди ҷумҳуриявии “Тобистон — 2025” таъсис дода шудааст. Ҳамчунин, доир ба назорат ва ташкили истироҳати кӯдакон ва наврасон дар мавсими тобистони соли 2025 нақшаи чорабиниҳо таҳия ва тасдиқ гардидааст.
Зикр кардан бамаврид аст, ки дар тавозуни Иттифоқи касабаи кормандони маориф ва илм 4 истироҳатгоҳи беруназшаҳрӣ — «Файзи Истиқлол» (ноҳияи Варзоб), «Маркази солимгардонии Суғд» (ноҳияи Бобоҷон Ғафурови вилояти Суғд), «Чиларча» (шаҳри Панҷакенти вилояти Суғд) ва «Саодат» (ноҳияи Шуғнони ВМКБ) амал менамояд.
Дар мавсими истироҳати тобистонаи кӯдакон ва наврасон, дар тобистони соли 2025, дар маҷмуъ, фарогирии 2511 нафар кӯдак ва наврас, аз ҷумла, кӯдакони ятиму бепарастор — 307 нафар, кӯдакон аз оилаҳои камбизоат — 124 нафар, кӯдакони болаёқат — 268 нафар, кӯдакон аз соҳаи маориф ва илм — 1678 нафар, тарбиятгирандагони мактабинтернатҳо — 134 нафар ва 39 нафар хонандаи муассиссаҳои таълимии ноҳияи Рашту Тоҷикобод, ки манзилҳои истиқоматии волидайнашон аз заминларза зарар дидаанд, дар истироҳатгоҳҳои беруназшаҳрии зикргардида нақшабандӣ шудааст.
Ба ҳолати 14 июли соли равон дар истироҳатгоҳҳои дар тавозуни Иттифоқи касабаи кормандони маориф ва илм қарордошта, дар маҷмуъ, 1620 нафар кӯдак ва наврас ба истироҳати тобистона фаро гирифта шуданд. Ҳамчунин, ёдрас карданиям, ки басти сеюми истироҳати тобистонаи кӯдакон ва наврасон аз 14 июли соли равон дар истироҳатгоҳҳои беруназшаҳрии Иттифоқи касабаи кормандони маориф ва илм оғоз гардид.
Ҳамасола хонандагони муассисаҳои таҳсилоти миёнаи умумии кишвар ба истироҳатгоҳҳои озодаву пероста омада, бо фароғату истироҳат давраи таътили худро сипарӣ менамоянд. Дар истироҳатгоҳҳо мувофиқи нақша рӯзи хонандагон бо машқи пагоҳирӯзӣ оғоз шуда, бо оббозию хӯроки нисфирӯзӣ, соати муайяни хоб ва машғул шудан ба бозиҳои шавқовар идома меёбад.
Мураббии истироҳатгоҳ бояд барномаи рӯзонаи гурӯҳро омода карда, машғулиятҳои шавқовар ва бозиҳои эҷодӣ пешниҳод намояд, инчунин, дар лаҳзаҳои зарурӣ кӯдаконро дастгиру роҳнамо бошад. Мураббӣ бояд меҳрубон ва хушмуомила, бо сабру таҳаммул ва роҳбари ташаббускору равоншинос буда, дар муошират бо бачаҳо маҳорат дошта бошад. Ҳамчунин, мураббӣ бояд бо дигар кормандони истироҳатгоҳ — духтур, равоншинос, ошпаз, тарбиятгар ва роҳбарият ҳамкории зичро роҳандозӣ намояд. Танҳо тавассути амали дастҷамъона метавон муҳити беҳтару бехатар барои истироҳати кӯдакон фароҳам овард. Маҳорати касбӣ, меҳру муҳаббат ба кӯдакон ва масъулиятшиносии мураббӣ барои ташкили як муҳити солим ва хотирмон нақши калидӣ мебозад. Аз ин рӯ, интихоби мураббиёни соҳибтаҷриба ниҳоят муҳим аст. Ояндаи кӯдакон ва дараҷаи хуби истироҳати онҳо ба заҳмату муҳаббати мураббӣ вобаста мебошад.
Лоиқи зикр аст, ки ҳолати санитарию эпидемиологӣ, сифати маводи ғизоӣ ва дигар талаботи мавҷуда мунтазам аз ҷониби сохторҳои назоратӣ санҷида мешаванд, то ин ки наврасон дар беҳтарин шароит давраи фароғати худро сипарӣ намоянд.
Ҳамчунин, бояд гуфт, ки соли 2024 барои истироҳатгоҳҳои беруназшаҳрӣ аз тарафи Иттифоқи касабаи кормандони маориф ва илм дастури тавсиявӣ таҳия ва чоп гардид. Дастури мазкур барои мураббиён, ташкилкунандагони истироҳатгоҳҳои беруназшаҳрии иттифоқҳои касаба пешниҳод гардида, ҷиҳати роҳандозии корҳои ташкилӣ дар раванди истироҳати тобистонаи кӯдакону наврасон мусоидат менамояд ва хусусияти тавсиявӣ дорад.
Дар дастури болозикр намунаи шиору овезаҳо бо иқтибос аз суханрониҳои Пешвои муаззами миллат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон барои истироҳатгоҳҳо, ташкил ва баргузории озмунҳои ҷумҳуриявии «Фурӯғи субҳи доноӣ китоб аст», «Тоҷикистон – Ватани азизи ман», озмунҳои зеҳнӣ, фарҳангию фароғатӣ, бозӣ ва тарбияи ҷисмонӣ дар истироҳатгоҳ тарҳрезӣ гардидааст, ки барои инкишофи зеҳнӣ ва тарбияи ҷисмонии кӯдакон ва наврасон дар раванди истироҳат мусоидат менамояд.
Истироҳатгоҳҳои Маркази ҷумҳуриявии муассисаҳои таҳсилоти иловагии Вазорати маориф ва илми Ҷумҳурии Тоҷикистон
Директори Маркази ҷумҳуриявии муассисаҳои таҳсилоти иловагии Вазорати маориф ва илм Муяссара Давлатзода гуфт, ки дар мавсими тобистони соли 2025 фаъолияти 3736 истироҳатгоҳи беруназшаҳрию наздимактабӣ, солимгардонию беҳдоштӣ ба нақша гирифта шудааст, ки дар онҳо 303 ҳазору 198 кӯдаку наврас ба истироҳат фаро гирифта мешаванд.
Тибқи маълумоти дастрасгардида, фаъолияти истироҳатгоҳҳои наздимактабии вилояти Суғд аз 3 июни соли ҷорӣ оғоз гардида, дар басти якум дар 695 муассисаи таҳсилоти умумӣ 49 ҳазору 100 нафар ва дар басти дуюм 38 ҳазору 562 нафар хонанда ба истироҳат фаро гирифта шуданд. Дар ин давра — дар бастҳои 1-ум ва 2-юми истироҳатгоҳҳои беруназшаҳрии «Чашма»-и ноҳияи Зафаробод, «Сиёвуш»-и ноҳияи Мастчоҳ, «Бободархон»-и ноҳияи Ашт, «Чашма»-и ноҳияи Деваштич, муассисаи солимгардонии «Суғд»-и ноҳияи Бобоҷон Ғафуров, «20-солагии Истиқлолият»-и ноҳияи Ҷаббор Расулов, ҶДММ «Шоҳин»-и шаҳри Гулистон, «Чиларча»-и шаҳри Панҷакент, «Гагарин»-и шаҳри Исфара, «Парасту»-и шаҳри Конибодом, дар маҷмуъ, 3 ҳзору 255 кӯдаку наврас ба солимгардонӣ фаро гирифта шуданд.
Дар Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон басти якум аз 3 июли соли ҷорӣ оғоз гардида, дар истироҳатгоҳҳои беруназшаҳрии «Сао дат»-и ноҳияи Шуғнон 112 нафар, «Шабдез»-и ноҳияи Роштқалъа 110 нафар ва дар истироҳатгоҳҳои наздимактабии ноҳияҳои Мурғоб, Ишкошим ва Роштқалъа — дар се муассисаи таҳсилоти умумӣ 84 нафар, дар маҷмуъ, 306 нафар ба солимгардонӣ фаро гирифта шуданд.
Дар ҳудуди вилояти Хатлон 5 истироҳатгоҳи беруназшаҳрӣ ба қайд гирифта шуда, айни ҳол 4 адад — «Офтобак» — и дараи Пехои шаҳри Норак барои 120 нафар, «Насими Фархор»- и ноҳияи Фархор барои 35 нафар,”Шарора”ва “Истиқлол”-и шаҳри Кӯлоб, воқеъ дар ноҳияи Муъминобод, барои 200 нафар аз ҳисоби маблағҳои ҷудонамудаи мақомоти иҷроияи маҳаллии шаҳру ноҳияҳо ва истироҳатгоҳи «Офтобак»-и шаҳри Норак аз ҳисоби Шурои иттифоқи касабаи вилоят маблағгузорӣ шуда, барои қабули кӯдакону наврасон омода гардиданд ва 24-уми июни соли равон басти аввали фаъолияташонро оғоз намуданд. Ҳамзамон, 100 нафар кӯдаку наврас аз шаҳру ноҳияҳои вилояти Хатлон дар истироҳатгоҳи “Офтобак”-и дараи Пехои шаҳри Норак, 87 нафар хонанда дар истироҳатгоҳи “Файзи Истиқлол”-и ноҳияи Варзоб ва 30 нафар дар истироҳатгоҳи ”Насими Фархор”-и ноҳияи Фархор, 102 нафар дар истироҳатгоҳи “Шарора”- ноҳияи Муъминобод ба истироҳат ҷалб карда шуданд.
Дар басти якум, дар назди 147 муассисаи томактабӣ 13 ҳазору 777 нафар, 14 муассисаи интернатӣ 1 ҳазору 612 нафар, 684 муассисаи таълимӣ 8 ҳазору 261 нафар ба майдончаҳои солимгардонӣ (бо додани 1 маротиба хӯрок), 3 ҳазору 555 нафар ба лагери варзишӣбеҳдоштӣ, 64 ҳазору 730 нафар ба лагери фароғатӣ-таълимӣ ва 314 нафар дар 3 истироҳатгоҳи беруназшаҳрӣ ва истироҳатгоҳҳои ҷумҳуриявӣ аз ҳисоби маблағҳои шуроҳои иттифоқи касаба, Агентии давлатии ҳифзи иҷтимоии аҳолии Вазорати тандурустӣ ва ҳифзи иҷтимоии аҳолии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва маблағҳои падару модарон ба истироҳати тобистона фаро гирифта шуданд, ки дар маҷмуъ, 95 ҳазору 174 нафар кӯдакро ташкил медиҳад.
Дар мавсими тобистони соли 2025 дар назди 46 муассисаи таҳсилоти миёнаи умумии шаҳри Турсунзода дар 2 баст майдончаҳои солимгардонӣ ташкил карда шуд, ки 4600 нафар хонанда ба солимгардонӣ фаро гирифта шуданд, ки аз ин 47 нафарашро кӯдакон аз оилаҳои камбизоату нимятим ташкил намуд. Тибқи фармоиши мудири шуъбаи маорифи шаҳри Турсунзода имсол 72 нафар фарзандони омӯзгорон, дар 2 баст, дар истироҳатгоҳи беруназшаҳрии «Файзи Истиқлол» сафарбар шудаанд.
Дар назди 125 муассисаи таълимии шаҳри Ҳисор дар мавсими тобистон майдончаҳои солимгардонӣ барои 3460 хонанда ташкил карда шуд. Ҳамзамон, дар истироҳатгоҳи беруназшаҳрии «Чангоб» дар ду баст 367 кӯдаку наврас ба истироҳат ҷалб карда шуданд.
Дар назди 130 муассисаи таълимии ноҳияи Рӯдакӣ дар 10 ҳазору 685 хонанда ва 70 наврас дар истироҳатгоҳи беруназшаҳрии «Файзи Истиқлол» ба истироҳату солимгардонӣ фаро гирифта шуданд.
Дар ноҳияи Тоҷикобод дар мавсими тобистони соли 2025 дар заминаи 6 муассисаи таҳсилоти умумӣ (мактабҳои №1,4,6,8,17,13) 67 хонанда ба истироҳат ҷалб карда шуда, 10 нафар ба истироҳатгоҳи «Файзи Истиқлол»-и ноҳияи Варзоб сафарбар шуданд. Инчунин, дар 7 муассисаи таҳсилоти умумӣ — №1, 2, 7, 21, 35, 40, 59 169 нафар ба солимгардонӣ фаро гирифта шуданд.
Дар истироҳатгоҳҳои наздимактабии №8, 9, 13, 17, 26, 30, 33, 35, 39 ва 41-и ноҳияи Нуробод 30 нафар ба солимгардонӣ фаро гирифта шуданд. Дар истироҳатгоҳи беруназшаҳрии «Камароб»-и ноҳияи Рашт дар ду баст 300 нафар ва 10 нафар ба истироҳатгоҳи «Файзи Истиқлол» ҷалб карда шуданд. Дар назди муассисаи таҳсилоти умумии №10-и ноҳияи Лахш 75 нафар ва 20 нафар хонандаи муассисаҳои таҳсилоти умумии ноҳия ба истироҳаттгоҳи «Файзи Истиқлол» ба истироҳат фаро гирифта шуданд.
Лоиқи зикр аст, ки дар истироҳатгоҳҳо барномаҳои гуногуни таълимӣ, фарҳангӣ, варзишӣ ва омӯзишӣ амалӣ мегарданд. Инчунин, иштироки фаъолонаи кӯдакон дар чорабиниҳои гурӯҳӣ, озмунҳо ва бозиҳои тарбиявӣ ба рушди эҳсоси масъулиятшиносӣ, дӯстӣ ва ҳамкорӣ мусоидат менамояд.
Илова бар ин, мутахассисони соҳаи тиб, ра воншиносон ва омӯзгорони ботаҷриба дар истироҳатгоҳҳо фаъолият мекунанд, то ба саломатии ҷисмонӣ ва руҳии кӯдакон диққати махсус зоҳир намоянд. Ташкили вохӯриҳо бо шахсиятҳои маъруфи соҳаҳои илму фарҳанг, инчунин, иштирок дар маҳфилҳои ҳунарӣ ба кӯдакон дар рушди ҷаҳонбиниву маърифати онҳо нақши муҳим мебозад.
Истироҳатгоҳи Маркази кӯдакону наврасони шаҳри Душанбе
Ба иттилои директори Маркази кӯдакон ва наврасони шаҳри Душанбе Назрихӯҷа Сайдалиев бо мақсади ташкили муҳити созандаи таълиму тарбия ва истироҳати фароғатӣ барои кӯдакону наврасон дар мавсими тобистони соли 2025, дар назди муассисаи номбурда лагери истироҳативу омӯзишии «Рангинкамон» фаъолият намуда истодааст. Дар чор басти таълимӣ-фароғатии лагер 400 кӯдаку навраси аз 8 то 14-сола бо фарогирии тамоми шаҳру ноҳияҳои шаҳри Душанбе ба истироҳат ҷалб шудаанд.
Фаъолияти лагер бо риояи меъёрҳои бехатарии педагогӣ, иҷтимоӣ ва равонӣ роҳандозӣ гардида, барои ҳар як кӯдак имконияти омӯзиш, истироҳат ва инкишофи ҳамаҷониба фароҳам аст. Барномаи таълимӣфароғатии лагер фарогири машғулиятҳои омӯзишӣ, эҷодкорӣ, худшиносӣ ва тарбияи ватандӯстӣ буда, тавассути 10 маҳфили гуногун амалӣ мегардад, ки инҳо дар самтҳои зерин фаъолият доранд:
— Маҳфилҳои илмӣ-амалӣ-таҷрибаҳои содаи илмӣ, омӯзиши муҳити зист, робототехника;
— Маҳфилҳои забономӯзӣ-омӯзиши забонҳои хориҷӣ (англисӣ, русӣ ва ғайра);
— Маҳфилҳои эҷодӣ ва ҳунармандӣ-рассомӣ, кандакорӣ, дӯзандагӣ, кӯлолгарӣ, ороиш ва оҳангсозӣ;
— Маҳфилҳои варзишӣ ва бозиҳои гурӯҳӣ-футбол, шоҳмот, бандкашӣ, ҳаракатҳои ритмӣ ва бозиҳои тақвиятбахши руҳӣ ва ҷисмонӣ;
— Маҳфилҳои театрӣ ва синамоӣтаҳияи саҳнаҳо, офаридани нақшҳо, суханронӣ.
Иштирокдорон бар асоси завқу қобилият ба таври ихтиёрӣ ба маҳфилҳо шомил мешаванд. Омӯзиш тавассути усулҳои замонавии педагогӣ, таваҷҷуҳи инфиродӣ ба кӯдак ва дар фазои дӯстона сурат мегирад. Ҳадафи асосии лагери «Рангинкамон» таъмини муҳитест, ки дар он кӯдакон на танҳо истироҳат мекунанд, балки:
-тарзи дурусти муошират ва ҳамкориро меомӯзанд,
-биниши илмӣ ва маърифатиро такмил медиҳанд,
-худшиносии миллиро тақвият мебахшанд,
-дарсҳои ҳаётиро бо шаклҳои амалӣ фаро мегиранд.
Лагер ҳамчун як майдони озод ва тарбиятии ғайрирасмию эҷодӣ муҳити комил барои инкишофи шахсиятии кӯдак ба ҳисоб меравад.
Илова бар ин, дар моҳи август бо ибтикори роҳбарияти марказ ва дастгирии мақомоти маҳаллии ҳокимияти давлатӣ лагери беруназшаҳрии махсус барои 200 хонандаи фаъол ва узви Созмони хонандагони ба номи Исмоили Сомонӣ ба нақша гирифта шудааст.
Лагери беруназшаҳрӣ чунин хусусиятҳои фарқкунанда дорад:
-Барномаҳои тарбиявӣ-фароғатӣ;
-Барномаҳои фарҳангӣ: шеъру суруд, саҳнаҳои ватандӯстӣ, вохӯриҳо бо шахсиятҳои шинохта;
-Озмуну бозиҳои интерактивӣ ва чораби ниҳои гуногун;
-Риояи меъёрҳои санитарӣ, амниятӣ ва ғизои солим.
Ин лагер ба кӯдакону наврасон на танҳо истироҳати хуш, балки як таҷрибаи беназир ва хотирмонро пешкаш мекунад. Бояд қайд кард, ки лагери истироҳативу омӯзишии «Рангинкамон» аз ҷумлаи ташаббусҳои Маркази кӯдакон ва наврасони шаҳри Душанбе» маҳсуб ёфта, бо ҳамгироии омӯзиш, истироҳат, фарҳанг ва тарбият барои рушду инкишофи фарогири кӯдакону наврасон шароити заруриро муҳайё менамояд…
Аз суҳбат бо масъулон муайян гардид, ки истироҳати бофароғати бачаҳо дар миқёси кишвар бо маром ва пурсамару муфид идома дошта, то имрӯз теъдоди зиёди кӯдакону наврасон ба таълиму тарбия дар истироҳатгоҳҳои кишвар фаро гирифта шудаанд, зеро истироҳатгоҳҳои солимгардонӣ аз муассисаҳое ба шумор мераванд, ки бевосита ба тарбияи ахлоқӣ, фаъолияти эҷодӣ, кафолати бехатарии ҳаёт ва саломатии кӯдакон сару кор доранд. Дар истироҳатгоҳҳо шаклҳои гуногуни фаъолият, аз ҷумла, фаъолияти маърифатӣ, бадеӣ, варзишӣ-солимгардонӣ ва фароғатӣ амалӣ мегарданд ва ин имкон медиҳад, ки кӯдакону наврасон худро дар тамоми самтҳои онҳо санҷида, натиҷаҳои бадастомадаро муқоиса карда, афзалиятнокашро интихоб намоянд.
Истироҳатгоҳҳои кӯдакона на танҳо ҷойи фароғату бозӣ, балки макони тарбияи шахсият, барқароркунии саломатӣ ва рушди қобилиятҳои эҷодии насли наврас ба ҳисоб мераванд. Чунин муассисаҳо имкон фароҳам меоранд, ки кӯдакону наврасон дар муҳити солим аз ҳавои тозаи табиат, ғизои солиму аз ҷиҳати экологӣ муфид ва барномаҳои шавқовари адабию фарҳангӣ ва варзишӣ баҳраманд шаванд. Истироҳатгоҳ муҳити бехатар ва назоратшаванда буда, волидон метавонанд, бо хотири ҷамъ фарзандони худро ба онҷо бифиристанд.
