ТАБЛИ БЕДОРИИ УСТОД АЙНӢ БА ГӮШИ ОРИЁН

Дар замони муосир, ки авҷи бархӯрдҳои фарҳангӣ, талошу найрангҳои фарҳангситезию фарҳанграбоиҳост, баҳри ҳифзи фарҳанги беназири ориёии миллат, аҳли зиё, рӯшанфикрони ҷомеаро зарур аст, кору пайкори ватандорона кунанд, то миллат зираку бедор ва посдори ин ганҷинаи пурбор гардад. Зеро “Ҷаҳонбинӣ ва идеологияи хурофотӣ сабаб гашт, созмонҳои экстремистиву террористӣ давра ба давра шакл бигиранд. Ҳалқаҳои махфии он тамоюл ва имконоти барои давлати миллӣ хатарзою афзояндаро аз худ нишон диҳанд” (С.Ятимов) ва сабабгори асосии фоҷеаи миллӣ гарданд. Ҷангҳои таҳмилию миллаткуши шаҳрвандӣ дар марҳалаҳои таърихии замон: 1929-1937 ва 1992-1997 гувоҳ бар он аст, ки холигоҳи идеологӣ ва афзудани хурофоти динӣ, камфаъолиятӣ, бетарафӣ, ё фурсатталабии аҳли зиё ва фаъолони ҷомеа, миллатро дар дуроҳаи бақо, ё фано қарор дода буд. Имрӯз ин хатарҳо дар паси сиёсатҳои пасипардагии абарқудратҳо дар либоси талошҳои динию мазҳабӣ роҳандозӣ мегардад, ки ҷаҳолату хурофот дар он тантана дорад. Сиёсатшиноси хирадёр ва дурандеш, академик С. Ятимов бо силсилаи мақолаву рисолаҳои илмию касбӣ нозукона ҳамаи нуқтаҳои заъф ва боздорандаи рушду рифоҳ ва саодати миллиро дақиқан пайгирӣ намуда, миллатро ба бедории афкори худӣ даъват менамояд. Шинохти Қаҳрамони миллат “Садриддин Айнӣ (пешвои) — сарчашмаи маънавии таъсис ва таҳкими сохти давлатдорӣ” дар рисола, далолат бар он аст, ки он баъди ҳазор соли гумномӣ ва бо номҳои ҷуғрофии бухороӣ, самарқандӣ, хоразмӣ, хуҷандӣ, ҳисорӣ, балхӣ, бадахшӣ, хатлӣ зистан номи миллати шарифи ТОҶИК-ро, ҳарчанд дар маҳдудаи хурди меросӣ бошад ҳам, дар таърихи харитаи сиёсии ҷаҳон бо номи Тоҷикистон ҷойгир сохт. Дар бораи “Доҳии адабиёти навини тоҷик”, “Асосгузори маънавиёти миллӣ”, эҳёгари арзишҳои фарҳангу тамаддуни бостонӣ, мубаллиғи ғояҳои наву созандаи сохти нав дар самти илму маориф будани аллома Садриддин Айнӣ муаллиф баҳои сазовор додааст, ки омӯхтанист. Ҳадаф аз бозтоби кору пайкори чеҳраҳои мондагори миллат, ин сабақи таърихӣ, маънавӣ ва ғоявӣ андӯхтан аст, то дар “чоҳи Шағғодони давр” наафтем. Дар рисола масъалаи доғи рӯз: “…зиёӣ – профессорону журналистони думрави муллоҳои ташаббускори ҷанги хонумонсӯзи шаҳрвандӣ ва акнун дар даҳаи чоруми замони истиқлол ҷавонони гумроҳи узви созмонҳои террористии байналхалқӣ, зархаридони бозигарони геополитикӣ, соҳибунвонҳову мансабдорони хурофотзадаи бетарафи дампову хомӯши розӣ ба авҷи ҷаҳолату бегонапарастӣ…” (С.Ятимов.), ки бомбаи ҳастаии фаъолшудаанд, дақиқан ошкор баён шудаанд ва бонги хатар ва табли бедорӣ ба наслҳои навини миллат мебошанд.

Пешоҳанги силсилаи бедории миллат устоди устодон, Қаҳрамони Тоҷикистон Садриддин Айнӣ буданд. Устод дар радифи дигар осори мондагори худ, асарҳои таърихӣ воқеӣ эҷод намудаанд, ки барои бедор сохтани руҳи миллӣ арзишмандтарин буданд. Агар дар асарҳои “Ҷаллодони Бухоро”, “Таърихи амирони манғития” ваҳшонияту қабоҳат, фасоду ҷаҳолати амирони манғитиро дар асрҳои XVIII — XIX ва ибтидои асри XX пешниҳоди хонанда намуда, ранҷу азоби тоҷиконро бо дард баён сохта бошанд, сипас, бо навиштани асарҳои мондагори “Намунаи адабиёти тоҷик”, “Маънои калимаи тоҷик”, “Устод Абуабдуллои Рӯдакӣ”, “Фирдавсӣ ва “Шоҳнома”-и ӯ”, “Шайхулраис Абуалӣ ибни Сино” ва чанде дигар исбот намуданд, ки миллати тоҷик сокинони аслӣ ва меросбарони асили фарҳанги ҷаҳоншумули Ориёӣ мебошанд. Агар устодро дар замони амирӣ барои озодандешӣ ва хостори ислоҳот дар соҳаи илму  маориф  будан бо 75 даррачӯб ҷазо дода бошанд, дар замони ҳукумати болшевикон, бо дасисаи бадхоҳони миллати тоҷик ва туҳмати “хостори ҳукумати шоҳони Сомонӣ” будану майлони миллатгароӣ доштан бо ҳукми бадарғаву марг (солҳои1938-1939) маҳкум гардиданд. Хушбахтона, ба бахти миллати тоҷик ва азму талошҳои устод Лоҳутӣ ин туҳмати душманони миллат бардошта мегардад.  Мавзуи  тарғиби ғояи ватандӯстию қаҳрамонӣ барои руҳбаландии ҷанговарон дар майдонҳои ҳарби Ҷанги Бузурги Ватанӣ (1941-1945) ба нависандаи номвар имкони мусоиди эҷодӣ фароҳам меорад. Акнун Айнии пухтакор зиракона, бо сеҳри қалам дар эҷоди очерки таърихӣ — бадеии “Қаҳрамони халқи тоҷик Темурмалик” ва “Исёни Муқаннаъ” ба гӯши хонандаи закӣ аввалин хитобаи бедории миллиро  нармак-нармак   навохтанд. Танҳо бозгӯи нуктаҳои такондиҳандаи ин ду очерки таърихӣ кофист, то ҷасорати таърихиву пайкори миллии устодро дар афрӯзиши руҳи миллӣ муайян намуда, ба заковатмандию хирадёрии устоди бузург сари таъзим фуруд орем.

Дар  арафаи  Ҷанги  дуюми  ҷаҳонӣ  рӯй овардан ба мавзуи муборизаҳои таърихӣ, муборизаҳои озодихоҳонаи миллӣ барои қувватбахшӣ ба руҳияи ҷангии афсарону сарбозон   басо   муҳимму    зарурӣ    буд. Ӯ бо нишон додани ду марҳалаи басо сарнавиштсоз дар таърихи миллати сарбаланду озодаи тоҷик, ки яке даврони истилои бадавиёни араб ба сарзаминҳои Ориёно ва бо баҳонаи дин баҳри ғулому бенаво кардани мардум, вайрону тороҷ сохтани тамоми шаҳру деҳоти обод, дигаре вурудичингизиёниваҳшӣбаинсарзаминҳои муқаддас ва қатли ому харобазор намудани шаҳрҳои ободи Вароруду Хуросони бузург аст, ҷасорату мардонагии ватандорону шерони ориёиро бо тамоми асноду далели таърихӣ баён сохтааст. Муқаддимаи очерки бадеӣ — таърихии “Қаҳрамони халқи тоҷик Темурмалик” бо боби “Аҳволи иқтисодӣ, иҷтимоӣ ва ободӣ дар Мовароуннаҳр, ХуросонваХоразмпешазҳуҷумиЧингизхон” ба ин сарзаминҳо оғоз шуда, дар асоси мадракҳои муътамади таърихӣ, осори илмӣ бостоншиносӣ ва фарҳангномаҳои нодир, назири “Равзатуссафо”, “Қомусулаъмоли туркӣ”-и Ёқути Ҳамавӣ (соли вафот 1229), “Таърихи Наршахӣ”, “Ғиёс-ул луғот”, “Бурҳони қотеъ” ва даҳҳои дигар шарҳу тафсир ёфаанд. Ахбори пурраи ҷуғрофӣ, таърихӣ, фарҳангӣ ва иҷтимоиву иқтисодии он давронро дарҷ сохтаанд. Баёни танҳо номҳои тоҷиконаи шаҳрҳои Чағониён, Бинокат, Хатлон, Вахш, Тирмиз, Балх, Марв, Шодбох, Нишопур, Шаҳристон, Деҳистон, Абевард, Тӯс, Хуҷанд, Хоразм, Самарқанд, Бухоро, Фарғона, Ҳирот ва садҳои дигар, ки ҳангоми вуруди чингизиёни ваҳшӣ дар ибтидои асри XIII (солҳои 1220-1226) ободтарин ва сернуфузтарин шаҳристонҳои ҷаҳон буданд, ба зеҳнияти миллии хонанда таконе ба сӯи шинохти ганҷҳои аз дастдодаҳои миллӣ аст. Ҳамчунон, тибқи ахбори “Равзатуссафо” чингизиён дар ҳуҷуми аввал дар Нишопур як миллиону 47 ҳазор, дар Ҳирот як миллиону 60 ҳазор ва дар дигар шаҳру деҳот қатли оми сартосариро гузаронидаанд ва танҳо дар модаршаҳри ориёии Балх донишмандони зиёд ваҳшиёна қатл гардидаанд, ки фоҷеаи миллӣ ва умумиинсонӣ буд. Он даврон ҳазоршаҳри Балх дорои масҷидҳои ҷомеъ, ҳамомҳои калон, китобхонаҳои оммавӣ ва бозору растаҳои ҳунармандиву бозоргонӣ буд, ки бо ҳуҷуми чингизиён ба хок яксон гардидааст.

Муаллифи “Маъҷам-ул-булдон” Ёқути Ҳамавӣ нақл намуда, ки дар Бухоро ҳамаи мадрасаҳо китобхонаи худро доштанд ва масҷиди ҷомеи шаҳр китобхонаи бузурге доштӣ, ки пур аз китобсандуқҳои чӯбину чармин буданд. “Вақте ки Чингиз шаҳри Бухороро ишғол кард, бо саворони хоссаи худ ба масҷиди ҷомеи мазкур даромад, худаш дар мақсураи масҷид нишаст ва саворони  худро  фармуд,  ки   китобҳоро ба ҷои коҳу алаф ба пеши аспон рехта, китобсандуқҳоро ба ҷои охур кор фармуданд ва аспони гуруснаи муғулон варақҳои китобҳои пурбаҳоро мисли гиёҳҳои хушки биёбонӣ бо рағбати тамом хӯрданд”.

Баёни ин фоҷеаи таърих, ки захми ҷаҳлу ҳамоқат ва ваҳшату тарси он дар руҳу равонҳо буда, то кунун захма мезанад, барои имрӯзиён дарси бедориву бахуд омаданҳост. Устод Айнӣ тасвири арӯси шаҳрҳои он замон — “Тирози ҷаҳон” – Хуҷанди бостонро ботафсил нақл намуда,  тамоми намуди касбу ҳунар ва санъату фарҳанги ин шаҳри асилзодагони ориёиро нозукона баён сохтаанд.  Дар  ин очерки  таърихӣ     фарҳангномаи мардумиро бозгӯӣ            намуда,    ҳунармандӣ, бофандагӣ, дӯзандагӣ, дуредгарӣ,  меъморӣ, наққошӣ, заргарӣ, оҳангарӣ, мисгарӣ ва анвои дигари ҳунарҳои дастии мардумони шаҳрҳои бостонии тоҷиконро дар тимсоли Хуҷанди Бостон  баён  намуда,  таконе  ба  асолат  ва дарки нигоҳдошту эҳёи ин ганҷҳои нуҳуфта намудаанд, ки хеле омӯхтанист.

Дигар масъалаи доғе, ки устод Айнӣ зиракона баён сохтаанд, ин масъалаи нангини хиёнати ҳамватанон дар лаҳзаҳои ҳасосу ҳалкунандаи муборизаҳост. Дар очерки “Қаҳрамони халқи тоҷик Темурмалик” ҳокими шаҳри Хуҷанд Темурмалики далер бо ҷавонони таҳамтани шаҳр як ҷо киштиҳои ҷангӣ сохта, урдаи чингизиёнро маҳв сохтаву намегузорад, ба шаҳри азизаш дароянд. Лек, ҳайҳот аз он, ки чанд бозоргону тоҷири бандаи нафс чун Аҳмади Хуҷандӣ ва ёрони ӯ дарвозаҳои қалъаи шаҳрро ба рӯи чингизиён мекушоянд ва сабаби ғорату куштор ва қатли оми мардумон мегарданд. Устод Айнӣ агар яке аз сабабҳои шикасти давлати паҳновари Хоразмшоҳиёнро аз дасти урдуи душман, ноуҳдабароии Султон Муҳаммади Хоразмшоҳ донанд, сабаби дигарро ҷаҳлу хурофоти динӣ, дасисаи Носир халифаи аббосӣ медонанд. Зеро агар султони аз аҳволи давлати паҳновар бехабар аз аввалин ҷанг бо дастае аз чингизиҳо шикаст хӯрда, бо тарс мардумонро ба ҳоли хеш гузошта, “Чораи кори худ созед ва барои худ гурезгоҳе ба даст оваред, то аз чанги ҳаводис ва навойиб (ҳодисаҳо ва мусибатҳо) эмин бошед” мегуфт, дигар ҳокимони шаҳрҳо танҳо ба танҳо дар миёни галлаи урдаи ваҳшии Чингиз монда буданд ва яке паси дигар нобуд мегаштанд.

Аҳаммияти очерки таърихию бадеии “Исёни Муқаннаъ” низ беназир аст, зеро муаллиф пеш аз он, ки доир ба муборизаи Муқаннаъ (Ҳошим ибни Ҳакими донишманд) ба хонанда қисса намоянд, маълумоти мукаммали таърихӣ аз ҳолу аҳволи сиёсию иқтисодии Хуросону Мовароуннаҳрро пеш аз истиллои арабҳо меорад. Ин маълумотномаи таърихию ҷомеашиносӣ барои шинохти унсурҳои фарҳанги миллӣ, номҳои ҷуғрофӣ, солномаи шоҳону хонадонҳои бузургмардони ориёӣ басо муфиду зарурӣ буда, бо саҳеҳияти асноди таърихӣ, таконбахши худёбист. Зикр ва гӯшзади номҳои тоҷиконаю таърихии шаҳру деҳоти он сарзаминҳо назири Нахшаб (Насаф-Қаршӣ), Кеш (Шаҳрисабз), Шумон (Ҳисор), Вардонзеҳ (Шофирком), Варорӯд (Мовароуннаҳр), Рай (Нишопур), Кашкаша (Каҳкашон), Хатлон (Кӯлоб, Балҷувон, Вахш) ва чанде дигар дарси бузурге барои дарёфти гумкардаҳои хеш аст. Барои бедории зеҳнияти  миллӣ  тамоми  китобу  мадракҳои таърихиро омӯхта, устод Айнӣ  холисона ва бе ягон истиҳола ваҳшату даҳшати омоли арабҳои бадавиро пурра ба қалам дода, ҳақро аз ботил ҷудо намудааст. Дар ҳамаи сарчашмаҳои таърихӣ, ки аз тарафи таърихнигорони асрҳои миёна эҷод шудаанд, назири “Таърихи Табарӣ”, “Таърихи Наршахӣ”, “Равзат-ус-сафо” ва чанде дигар, муаллифон бо тамаллуқ ба ходимони дини ислом, корномаи ҳамаи муборизони роҳи озодию истиқлолхоҳии тоҷиконро зидди истилои арабу туркони биёбонӣ, чун шӯру исён ва зидди дину диёнат нишон додаанд. Номи пешвоёни бебоки ин шӯришҳои мардумиро ба айёрию таррорӣ, куфру бедиёнатӣ доғдор сохта, ҳатто, дар чеҳранигорӣ ҳам ба ифрот рафта, ҳама нуқсе, ки ҳаст ба онон часпонидаанд. Устоди эҳёгари миллат ва шаҷараноманависи ростини ориёкеш, аллома Садриддин Айнӣ, ки таҳсилдидаи мадрасаҳои бонуфузи маркази тамаддуни исломи он замон, яъне, шаҳри Бухори Шариф буд ва ҳадафу хостаҳои ғосибонро, ки дар пардаи Қуръону ислом ба ғорату наслкушӣ овора буданд, мӯ ба мӯ медонист ва зиракона ба пуштибонии “Миллати муаззами тоҷик” бархоста, ҳақиқати таърихи ростинро ба гӯши ворисону вопасон расонид, то бедору вораста бигарданд, дӯстро аз душман, фидоиро аз ғосиб, ҳаммиллатро аз бегона фарқ бинмоянд.

Тасвири корномаи Оли Кашкаша, ватандорони бухороие, ки дар як ҳавлӣ бо арабҳои ғосиб зистанро нанг дониста, хонаву дар, боғу роғи хешро раҳо ва ба беруни шаҳр рафтанд ва маҳаллаи наве сохтанд, исёни озодагон буду орияти ориёӣ, ки чун сароғози муборизаҳо гардидӣ. Дигар исёни 80 тан гаравгони сулҳи Бухорихудотзан бо Саид ибни Усмони сарлашкари ғосиби Хилофати араб аст, ки ваъдахилофӣ намуда, на дар Марв, на дар Нишопур, на дар Кӯфа ва на дар Мадина гаравгононро барнагардонду ғулом сохтанӣ буд, мебошад. Он ҷавонони ашрофзодаи боорияти тоҷик маргро аз ғуломӣ ба ин ваҳшиёни биёбонӣ афзал дониста, бо машварат ба сарои Саид пинҳонӣ даромада, он ваъдахилофро бикуштанду қасоси хеш ситонданд ва барои ба дасти душман зинда наафтодан, хешро низ ба марг доданд. Дигар хуруҷи Язаки тахористонист, ки бо вуҷуди хидмату ҷонфидоияш ба Қутайбаи ҷаллод эмин намонд ва бо хиёнату миёнаравии Салими Носеҳ ҳамроҳи бародаронашу ҳампаймононаш ноҷавонмардона бо фиребу дасиса кушта шуд. Тасвири исёни суғдиёни Самарқанд бо роҳбарии Ғурак ба лашкари ҷаррори Қутайбаи ғосиб ва ҳамчунон, поёни кори Тархунхудот дарсест, ибратомӯз. Ҳамчунон, дар соли 737 мардуми боғурури Хуталон исён намуда, амири Хуросон Асад ибни Абдуллоро шикаст доданду ӯ фирор карду масхараи оламиён шуд.

Бо тафсил қисса намудани сабабу омилҳои хуруҷи Абумуслими Хуросонӣ, маълумот овардан аз авлоду аҷдоди ӯ, вақту ҷойи хуруҷи он, хидматҳои бесобиқааш дар густариши сарҳади хилофати бани Умайя дар Хуросону Варорӯд ва шимолу ғарби Чин, ҳимояти беназираш аз авлодони хонадони Аббосиву бар сари хилофат овардани ин носипосон ва оқибати кори он. Яъне, ин муборизи ростин тавониста, хилофати бани Умайяро шикаст диҳад ва ба садри хилофат авлодони дигари қабилаи араб — Аббосиёнро сари кор оварад. Вале халифа Абуҷаъфар Мансури Аббосии носипос ӯро боиззат ба хонааш оварда, тарсуёнаю ноҷавонмардона, бесилоҳ намуда, ғофилгир ва бо ҷаллодонаш бикушт. Ин амали ваҳшиёнаю бегонабадбинии онҳо оғози дигари шӯришу исёнҳои мардумони Хуросону Варорӯд гардидааст. Исёни Синбоди Муғ, исёни Ровандиён, исёни Ибни Муқаффаъ (ватандоре, ки зиёда аз 60 китоби нодирро аз забони паҳлавӣ ба арабӣ баргардонидааст), исёни Шарик ибни Шайхи Бухороӣ ва чанде дигарро ин олими забардаст чун дарси мардонагию ватандорӣ, ҷасорату далерӣ баҳри ҳифзи марзу буми аҷдодӣ оварда, зимнан таконе ба ҳофизаи торихӣ ва дарки хештаншиносии наслҳо намудааст.

Тафсили зоднома, касбу кор, донишу ма лака ва саҳнаҳои муборизаи Муқаннаъро намуда, лақабгузорӣ, таънаю надомат, ширку гуноҳ тадбир намудани ошӯби Муқаннаъро аз тарафи муаррихони нотавонбини асрҳои миёна бо далелу бурҳони қотеъ рад намуда, ҳақиқати таърихиро ба хонанда баён сохтаанд, ки ҷасорати адабиву таърихист. Муаллифи “Таърихи Наршахӣ” нигошта: “Муқаннаъ марде буд аз рустои Марв, аз деҳае, ки онро Коза хонанд ва номи ӯ Ҳошим ибни Ҳаким буд ва вай дар аввал козарӣ мекард ва баъд аз он ба илм омӯхтан машғул шуд ва аз ҳар ҷинс илм ҳосил кард, илми шаъбада ва илми найранҷот биомӯхт, бағоят зирак буд ва китобҳои бисёр аз илми пешиниён хонда буд ва дар ҷодугарӣ бисёр устод буд…”. Ин нуктагирии муаллиф далел бар он аст, ки арабҳои аз илм бехабар тамоми корҳои озмоишию илми кимиёгарии Ҳошими Ҳакимро сеҳр ва дар рӯй ниқоби муҳофизатӣ пӯшидани ӯро бо лақаби “Муқаннаъ” (ниқобпӯш) таъна задаанд.

Муқаннаъ яке аз пайравону сипоҳии Абумуслими Хуросонӣ дар ошӯбҳо буда, оқибати кори ин муборизи роҳи озодиро дид ва дигар ба ғосибон сари мӯе бовар накард. Барои ситонидани қасди роҳбари хеш либоси сапеди  озодагон  ба  бар кард ва бар зидди ғосибони араб исён бардошт. Муддати зиёда аз чордаҳ сол бо пайравонаш дар Хуросону Варорӯд пеши роҳи лашкари ҷаррори арабро гирифт ва ба дили мардуми бумии ин сарзамин: суғдиён, бохтариҳо, марвиён, порсҳо, хоразмиён ва дигар ҳамнажодон шуълаи умеди озодӣ ва истиқлолталабиро барафрӯхт. Ҳарчанд ин исёни мардумӣ бо сабаби парокандагии фаъолият дар шаҳру ноҳияҳои алоҳидаи он замон: Марв, Самарқанд, Хоразм, Бухоро, Балх, Истаравшану Хуҷанд, Чағониёну Хуталон, инчунин, хиёнати баъзе ҳокимони маҳаллӣ ва сарватмандону руҳониёни тамаллуқкор ваҳшиёна пахш шуда бошад, ҳам руҳи муборизаҳои озодихоҳонаи ориёизодагонро шикаста натавонист. Бо нишондоди “Таърихи Наршахӣ” бо гузашти зиёда аз 168 соли даргузашти Муқаннаъ, дар замони муаллиф, пайравони Муқаннаъ зиёд ва муҳаббати халқ бар ӯ рӯзафзун будааст. Устоди закитабъ Садриддин Айнӣ барои бедор намудани дарки худогоҳии миллии хонанда дар боби панҷуми асар натиҷаи исёнҳои мардумиро хулоса намуда, зикр сохтааст, ки натиҷаи хуруҷи Шарик ибни Шайх ва Абумуслиму дигар муборизон, агар танҳо иваз шудани як хонадони халифаҳои араб бар дигари он шуда бошад, исёни Муқаннаъ сабаби суст шудани нуфузи хилофати араб дар Варорӯду Хуросон ва заминаи таъсиси аввалин давлатҳои миллии Тоҳириён, Саффориён, Сомониён, Ғуриён ва дигарон гардидааст.

Баҳои сиёсӣ ва таърихии академик С. Ятимов ба “Исёни Муқаннаъ” ва “Қаҳрамони халқи тоҷик Темурмалик”, ки “ҳамосаҳои ҷовидонаи қаҳрамонҳои миллати тоҷик ҳастанд…” ва арзиши таърихиву маънавии онҳоро дар радифи “Идеалҳои бузурги маънавии умумибашарӣ” гузоштан, басо рамзист, то навои табли хештаншиносии наслҳо бигарданд.

Имрӯз зарурат ва талаби вақт аст, то барои зинда мондан дар гирдоби ҷаҳонишавӣ наслҳои бедору зирак, хештаншиносу худогоҳ ва мусаллаҳ бо ғурури ориёиро парвариш намоем. Барои ин пайкори тамоми ҷомеа: аз оила, кӯдакистон, мактаб, донишгоҳ оғоз намуда, то зинаҳои гуногуни мақомоти иҷроияи ҳокимияти давлатию қудратӣ зарур аст.

Васоити ахбори омма, равшанфикрони ҷомеа — олимону донишмандон, руҳониёни миллатдӯст — на бегонапараст, бояд барои манфиатҳои миллати тоҷик кор кунанд. Аз рӯи саҳнаҳои ин ду шоҳасари устод Айнӣ офаридани филмномаҳои бадеӣ, ҳуҷҷатӣ, бачагона, саҳнаҳои намоишӣ, ангора — расмҳои тарғиботии молу маҳсулоти ватанӣ, муҷассамасозӣ дар боғҳои истироҳатӣ ва чанд тадбири дигар метавонад, шуълаи бедорӣ, ғуруру асолати миллиро дар дили наслҳои ҷавон такон бахшад, зеро ноогоҳӣ ба бегонапарастӣ мебарад, ки хеле хатарзост.